Hội chứng Cushing là gì? Nguyên nhân gây bệnh và phương pháp phòng ngừa

Hội chứng Cushing là gì? 

Hội chứng Cushing là một hội chứng rối loạn nội tiết tố do lượng hormone cortisol trong cơ thể bạn tăng cao. Nó còn được gọi là hypercortisolism. Các dấu hiệu đặc trưng của hội chứng Cushing như bướu mỡ giữa hai vai, khuôn mặt tròn trịa và các vết rạn da màu hồng hoặc tím trên da.

Nguyên nhân chính của hội chứng Cushing do dùng thuốc corticosteroid đường uống, chẳng hạn như prednisone, với liều lượng cao theo thời gian. Các nguyên nhân khác do rối loạn chức năng hạ đồi – tuyến yên, tuyến yên, bệnh lý tuyến thượng thận hoặc do tiết ACTH lạc chỗ.

Những dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng Cushing

Các triệu chứng thường gặp:

• Tăng cân và lắng đọng mô mỡ, đặc biệt là xung quanh vùng giữa và lưng trên, ở mặt (mặt trăng) và giữa vai (bướu trâu);
• Vết rạn da trên da bụng, đùi, vú và cánh tay;

• Mụn;
• Rối loạn kinh nguyệt;
• Giảm ham muốn tình dục;
• Giảm khả năng sinh sản;
• Rối loạn cương dương;
• Mệt mỏi nghiêm trọng;
• Yếu cơ;
• Mất kiểm soát cảm xúc;
• Khó khăn về nhận thức;
• Tăng huyết áp;
• Đau đầu;
• Nhiễm trùng;
• Sạm da;
• Mất xương;
• Ở trẻ em, tăng trưởng kém.

Tác động của hội chứng Cushing đối với sức khỏe

Hội chứng Cushing ở trẻ em

Theo đánh giá năm 2019, khoảng 10% các trường hợp hội chứng Cushing mới mỗi năm xảy ra ở trẻ em.

• Béo phì;
• Tốc độ tăng trưởng chậm hơn;
• Huyết áp cao (tăng huyết áp).

Hội chứng Cushing ở phụ nữ

Hội chứng Cushing phổ biến ở nữ giới hơn, chiếm tỷ lệ gấp 3 lần so với nam giới. Phụ nữ mắc hội chứng Cushing có thể bị rậm lông tại các vùng: Mặt và cổ, ngực, bụng và đùi.

Ngoài triệu chứng rậm lông, nữ giới có thể bị kinh nguyệt không đều hoặc không có kinh nguyệt. Hội chứng Cushing không được điều trị ở phụ nữ có thể dẫn đến khó mang thai.

Hội chứng Cushing ở nam giới

Như trường hợp của phụ nữ và trẻ em, nam giới mắc hội chứng Cushing cũng có thể gặp các triệu chứng khác.

• Rối loạn cương dương;
• Mất hứng thú tình dục;
• Giảm khả năng sinh sản.

Biến chứng có thể gặp khi mắc hội chứng Cushing

• Biến chứng của tăng huyết áp hoặc đái tháo đường tuýp 2;
• Biến chứng nhiễm trùng, nhiễm nấm;
• Gãy xương, sập đốt sống;
• Khó khăn về nhận thức như khó tập trung hoặc các vấn đề về trí nhớ;
• Mất khối lượng cơ.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn, đặc biệt nếu bạn đang dùng thuốc corticosteroid để điều trị một bệnh như hen suyễn, viêm khớp hoặc bệnh viêm ruột.

Nguyên nhân dẫn đến hội chứng Cushing

Bạn có thể mắc hội chứng Cushing khi có quá nhiều cortisol trong cơ thể quá lâu. Nguyên nhân phổ biến nhất liên quan đến các loại thuốc gọi là glucocorticoid, còn thường được gọi là corticosteroid, steroid hoặc prednisone.

Các thuốc này được sử dụng cho các bệnh như hen suyễn, viêm khớp dạng thấp, lupus hoặc sau khi cấy ghép nội tạng. Chúng là thuốc chống viêm mạnh. Uống quá nhiều, quá lâu, có thể dẫn đến hội chứng Cushing.

Bạn cũng có thể mắc hội chứng Cushing do tiêm steroid, chẳng hạn như tiêm lặp lại các mũi tiêm ngừa đau khớp, viêm bao hoạt dịch và đau lưng .

Các loại kem bôi da chứa steroid, được sử dụng cho bệnh chàm và các vấn đề về da khác, ít có khả năng gây ra hội chứng Cushing, nhưng nó có thể xảy ra.

Một khối u trong tuyến yên của bạn, được tìm thấy ở đáy não hoặc một khối u ở tuyến thượng thận, cũng có thể khiến cơ thể bạn tạo ra quá nhiều cortisol, có thể dẫn đến bệnh Cushing.

ACTH là một loại hormone điều chỉnh cortisol. Trong một số trường hợp hiếm hoi, một khối u tiết ACTH gây ra hội chứng Cushing. Loại khối u này có thể hình thành trong một cơ quan không sản xuất ACTH một cách tự nhiên, nhưng do khối u, nó bắt đầu tạo ra rất nhiều. Những khối u này có thể là ung thư hoặc không phải ung thư. Chúng thường được tìm thấy trong phổi, tuyến tụy, tuyến giáp hoặc tuyến ức.

Đó không phải là một tình trạng thường xảy ra trong các gia đình. Tuy nhiên, trong một số trường hợp hiếm hoi, mọi người mắc phải chứng bệnh này vì gen của họ có vấn đề khiến họ có nhiều khả năng bị khối u trên các tuyến của mình hơn.

Những ai có nguy cơ mắc phải (bị) hội chứng Cushing?

Hội chứng Cushing thường ảnh hưởng đến người lớn, từ 30 đến 50 tuổi. Hội chứng Cushing ảnh hưởng đến phụ nữ gấp ba lần nam giới.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc (bị) hội chứng Cushing

• Ở những người mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 và mức đường huyết luôn ở mức quá cao theo thời gian, cùng với huyết áp cao, hội chứng Cushing có thể là nguyên nhân.
• Những người dùng các loại thuốc gọi là glucocorticoid, tương tự như cortisol, cũng có thể phát triển hội chứng Cushing.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán hội chứng Cushing

Dùng thuốc glucocorticoid là nguyên nhân phổ biến nhất của hội chứng Cushing. Bác sĩ có thể xem xét tất cả các loại thuốc của bạn – thuốc viên, thuốc tiêm, kem và thuốc hít – để xác định xem bạn có đang dùng thuốc có thể gây ra rối loạn hay không. Nếu đúng như vậy, có thể bạn sẽ không cần các bài kiểm tra khác.

Hội chứng Cushing do sản xuất cortisol nội sinh có thể khó chẩn đoán vì các bệnh lý khác có các dấu hiệu và triệu chứng tương tự. Chẩn đoán hội chứng Cushing có thể là một quá trình dài và rộng. Có thể bạn sẽ cần đến gặp bác sĩ chuyên về rối loạn nội tiết tố (bác sĩ nội tiết).

Bác sĩ sẽ tiến hành khám sức khỏe và tìm các dấu hiệu của hội chứng Cushing, chẳng hạn như mặt tròn, mô mỡ giữa vai và cổ, da mỏng có vết thâm và rạn da.

Tiếp theo, bác sĩ có thể yêu cầu làm một số xét nghiệm cận lâm sàng, bao gồm:

• Xét nghiệm nước tiểu và máu trong 24 giờ: Các xét nghiệm này đo nồng độ hormone và cho biết liệu cơ thể bạn có đang sản xuất quá mức cortisol hay không.
• Đo cortisol nước bọt vào ban đêm.
• Các xét nghiệm hình ảnh: Chụp CT hoặc MRI có thể cung cấp hình ảnh về tuyến yên và tuyến thượng thận của bạn để phát hiện các bất thường, chẳng hạn như khối u.
• Thử nghiệm ức chế dexamethasone liều thấp (LDDST): Trong xét nghiệm này, bạn sẽ dùng liều thấp dexamethasone, một loại glucocorticoid, thường vào khoảng 11 giờ đêm và sau đó làm xét nghiệm máu vào buổi sáng để xem cơ thể vẫn tạo ra bao nhiêu cortisol.
• Xét nghiệm dexamethasone-CRH cho biết liệu cortisol dư thừa là do hội chứng Cushing hay do nguyên nhân nào khác.

Phương pháp điều trị hội chứng Cushing hiệu quả

Mục tiêu chung của việc điều trị hội chứng Cushing là làm giảm mức cortisol cao trong cơ thể bạn. Phương pháp điều trị tốt nhất cho bạn phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra hội chứng, bao gồm:

Giảm sử dụng corticosteroid

Bác sĩ có thể giảm liều lượng thuốc corticosteroid trong một khoảng thời gian nếu nguyên nhân của bệnh là do việc sử dụng thuốc corticosteroid trong thời gian dài, trong khi vẫn kiểm soát được tình trạng bệnh.

Bệnh nhân không được tự ý giảm liều thuốc corticosteroid hoặc tự ý ngừng dùng thuốc mà không có chỉ định của bác sĩ.

Phẫu thuật và xạ trị

Phương pháp điều trị phổ biến nhất đối với khối u là phẫu thuật. Sau khi phẫu thuật, cơ thể bạn sẽ không tạo đủ ACTH ban đầu, vì vậy bạn có thể sẽ được kê đơn thuốc cortisol trong nhiều tháng đến nhiều năm.

Bạn có thể phải xạ trị cùng với phẫu thuật nếu khối u không thể được loại bỏ hoàn toàn. Nó cũng có thể được sử dụng thay vì phẫu thuật trong một số trường hợp.

Thuốc 

Bác sĩ có thể kê đơn thuốc để giúp kiểm soát mức độ cortisol. Thuốc cũng có thể được sử dụng trước khi phẫu thuật ở những người bị bệnh nặng với hội chứng Cushing để cải thiện các dấu hiệu và triệu chứng và giảm thiểu rủi ro phẫu thuật.

Trong một số trường hợp, khối u hoặc việc điều trị nó sẽ khiến tuyến yên hoặc tuyến thượng thận sản xuất không đủ các hormon khác và bác sĩ sẽ đề nghị các loại thuốc thay thế hormon.

Lưu ý: Các loại thuốc khi dùng phải tuân thủ theo sự hướng dẫn của bác sĩ.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của hội chứng Cushing

Chế độ sinh hoạt:

• Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị.
• Duy trì lối sống tích cực, hạn chế sự căng thẳng.
• Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị.
• Thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp trong thời gian tiếp theo nếu bệnh chưa có dấu hiệu thuyên giảm.
• Tắm nước nóng, mát-xa và các bài tập ít tác động, chẳng hạn như thể dục nhịp điệu dưới nước và thái cực quyền, có thể giúp giảm bớt một số cơn đau cơ và khớp kèm theo hồi phục hội chứng Cushing.
• Làm việc ở mức độ hợp lý của bài tập hoặc hoạt động mà bạn cảm thấy thoải mái mà không làm quá sức.

Chế độ dinh dưỡng:

• Cần cung cấp đủ canxi và vitamin D, chống lại sự mất mật độ xương thường xảy ra với hội chứng Cushing.
• Ăn uống đầy đủ là một phần quan trọng của cuộc sống đối với bệnh nhân mắc hội chứng Cushing. Một chế độ ăn uống lành mạnh có thể làm dịu một số triệu chứng và ngăn ngừa những bệnh khác. Hạn chế ăn nhiều natri và thức ăn béo.

Phương pháp phòng ngừa hội chứng Cushing hiệu quả

• Không tự mua dùng các thuốc kháng viêm giảm đau không có toa, không rõ nguồn gốc.
• Tăng cường vận động, luyện tập thể dục thể thao.
• Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, không tự ý dùng quá nhiều thuốc chứa steroid trong thời gian dài.
• Khám sức khỏe định kỳ để kiểm tra tình trạng huyết áp, đường huyết, mật độ xương.